قوانین گمرکی و مقررات مناطق آزاد در صادرات و واردات
قوانین گمرکی در ایران چارچوب اصلی فعالیت‌های بازرگانی خارجی را مشخص می‌کنند و آشنایی با آن‌ها برای هر صادرکننده و واردکننده ضروری است. این قوانین شامل مقررات مرتبط با مناطق آزاد تجاری، انواع کالاها، نحوه اظهار و ترخیص و همچنین الزامات مربوط به پرداخت عوارض و هزینه‌های خدماتی می‌باشند.
معافیت‌ها و مقررات در مناطق آزاد
کالاهایی که از خارج کشور یا از دیگر مناطق آزاد به مناطق آزاد تجاری ایران وارد می‌شوند، در صورتی که شامل ابزار و مصالح مورد نیاز برای احداث پروژه‌های زیربنایی باشند، با تأیید و تشخیص سازمان منطقه، از پرداخت عوارض فرودگاهی معاف خواهند بود.
با این حال، لازم است توجه داشت که هزینه‌های خدماتی همچنان به این کالاها تعلق می‌گیرد.
همچنین، صادرات و خروج کالا از مناطق آزاد مجاز بوده و بدون محدودیت انجام می‌شود. مواد اولیه مورد نیاز کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی نیز برای واردات و صادرات، از پرداخت عوارض معاف هستند اما مشمول هزینه خدماتی خواهند بود.
آشنایی با اصطلاحات مهم در قانون امور گمرکی
برای فعالیت به عنوان صادرکننده یا واردکننده، آشنایی با مفاهیم کلیدی در قوانین گمرکی اهمیت زیادی دارد:
1. اظهار کالا
فرآیندی است که طی آن اظهارکننده (فرد یا شرکت) بر اساس قوانین گمرکی، بیانیه کتبی یا شفاهی درباره رویه گمرکی کالا ارائه می‌دهد و اطلاعات لازم برای اجرای مقررات گمرک را اعلام می‌کند.
2. اظهارکننده
شخص حقیقی یا حقوقی است که بر اساس مقررات، بیانیه اظهار کالا را به گمرک ارائه می‌دهد و مسئول صحت اطلاعات ثبت‌شده است.
3. اماکن گمرکی
مکان‌هایی مانند باراندازها، فرودگاه‌ها، اسکله‌ها، انبارها و ایستگاه‌های راه‌آهن که تحت نظارت گمرک ایران قرار دارند. این اماکن برای نگهداری، ذخیره‌سازی و انجام عملیات گمرکی ایجاد شده‌اند و می‌توانند شامل انبارهای اختصاصی، انبارهای عمومی گمرکی و سردخانه‌ها باشند. به عنوان مثال، ترخیص کالا از گمرک شهید رجایی بندرعباس در چنین اماکنی انجام می‌شود. برای کالاهای خارجی خریداری‌شده، ثبت سفارش در سیستم وزارت بازرگانی الزامی است.
انواع کالا در قوانین گمرکی ایران
طبق مقررات گمرکی جمهوری اسلامی ایران، کالاها در سه گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
1. کالاهای ممنوع
کالاهایی که واردات یا صادرات آن‌ها توسط دولت به طور کامل ممنوع شده است و گمرک حق ترخیص آن‌ها را ندارد. این ممنوعیت ممکن است به دلایل امنیتی، بهداشتی، شرعی یا اقتصادی اعمال شود.
2. کالاهای مشروط
کالاهایی که برای ترخیص آن‌ها نیاز به دریافت مجوزهای قانونی از سازمان‌های ذی‌ربط وجود دارد. بدون این مجوزها، واردات یا صادرات این کالاها امکان‌پذیر نخواهد بود.
3. کالاهای مجاز
کالاهایی که برای ترخیص آن‌ها هیچ‌گونه محدودیت یا ممنوعیت قانونی وجود ندارد و بدون نیاز به ارائه مجوز، می‌توان آن‌ها را وارد یا صادر کرد.
کارت بازرگانی و قوانین گمرک جمهوری اسلامی ایران
کارت بازرگانی یکی از اصلی‌ترین مجوزهایی است که برای واردات و صادرات کالا در ایران مورد نیاز است. طبق قانون گمرک ایران، تمامی اشخاص حقیقی یا حقوقی که قصد دارند کالا را به‌صورت تجاری وارد یا صادر کنند، باید پیش از هر اقدامی کارت بازرگانی معتبر خود را به گمرک ارائه دهند.
با این حال، اگر شخصی کالایی را تحت عنوان کالای مسافری وارد کشور کند، نیاز به ارائه کارت بازرگانی ندارد. کالای مسافری معمولاً شامل مقدار محدودی کالا برای مصرف شخصی یا خانوادگی است که به‌عنوان فعالیت تجاری محسوب نمی‌شود. اما در صورتی که حجم یا تعداد کالا از حد مجاز عبور کند، این واردات تجاری محسوب شده و ارائه کارت بازرگانی الزامی خواهد بود.
ترانزیت کالا و قوانین پرداخت مالیات
ترانزیت کالا یکی از روش‌های مهم جابه‌جایی بار است که در آن کالا از مبدأ به مقصد مشخصی منتقل می‌شود و ممکن است از خاک یک یا چند کشور عبور کند. بر اساس قوانین گمرکی ایران:
-
اگر ترانزیت کالا به‌طور مستقیم بین مبدأ و مقصد انجام شود و از مرز چند کشور عبور نکند، نیازی به پرداخت مالیات یا عوارض گمرکی نخواهد داشت.
-
اما در صورتی که ترانزیت کالا از چند کشور مختلف عبور کند یا در مسیر، توقف و تخلیه در کشور ثالث انجام شود، مشمول قوانین و هزینه‌های گمرکی و مالیاتی خواهد شد.
نکات مهم برای فعالان حوزه تجارت بین‌الملل
-
اعتبار کارت بازرگانی را به‌صورت سالانه بررسی و تمدید کنید تا در فرآیند ترخیص کالا با مشکل مواجه نشوید.
-
برای ترانزیت بین‌المللی، قرارداد حمل‌ونقل و اسناد ترانزیتی باید شفاف و مطابق با مقررات بین‌المللی (مانند کنوانسیون TIR) تهیه شود.
-
آشنایی کامل با اینکوترمز و تعهدات خریدار و فروشنده، می‌تواند از بروز اختلافات و هزینه‌های اضافی جلوگیری کند.
کالاهای همراه مسافر مجاز برای خروج از کشور
بسیاری از مسافران هنگام خروج از کشور، تمایل دارند کالاهایی را به همراه خود حمل کنند. با این حال، قوانین گمرکی ایران برای خروج کالاهای همراه مسافر محدودیت‌هایی تعیین کرده است.
طبق مقررات، مسافران می‌توانند مقادیر محدود کالا برای مصرف شخصی به خارج از کشور ببرند. اما در صورتی که مقدار کالا جنبه تجاری پیدا کند (یعنی تعداد یا حجم آن زیاد باشد)، خروج آن ممنوع بوده و در صورت کشف، کالا توقیف خواهد شد. همچنین برخی اقلام خاص طبق قانون، به هیچ عنوان قابل خروج به عنوان کالای همراه مسافر نیستند.
کالاهایی که برای ترخیص نیاز به تأیید کیفیت دارند
برخی کالاها برای ترخیص از گمرک، نیازمند بررسی و تأیید کیفیت توسط مراجع ذی‌صلاح هستند. این امر معمولاً در مورد کالاهایی اعمال می‌شود که سلامت عمومی، ایمنی یا بهداشت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. طبق قوانین گمرکی ایران، نمونه این کالاها عبارت‌اند از:
-
کالاهایی که نیاز به گواهی بهداشت دارند
-
کالاهایی که تحت نظارت سازمان دامپزشکی قرار می‌گیرند
-
کالاهای مرتبط با حوزه آموزش پزشکی یا محصولات پزشکی
در صورتی که کیفیت این کالاها تأیید نشود، به مراجع قانونی تحویل داده می‌شوند و صاحبان آن‌ها حق ترخیص از گمرک را نخواهند داشت.
کدام محصولات کالای تجاری محسوب نمی‌شوند؟
طبق قانون گمرک ایران، برخی کالاها هنگام ترخیص از گمرک، غیرتجاری محسوب می‌شوند و مشمول شرایط کالاهای تجاری نیستند. مهم‌ترین نمونه‌ها عبارت‌اند از:
-
لوازم آموزشی و فرهنگی
-
تجهیزات صنعتی واحدهای تولیدی فاقد کارت بازرگانی
این کالاها در صورتی که برای استفاده شخصی یا تولیدی حمل شوند و نه برای فروش، به‌عنوان کالای غیرتجاری شناخته می‌شوند.
سود بازرگانی در قوانین گمرک چگونه تعیین می‌شود؟
سود بازرگانی یکی از مهم‌ترین هزینه‌هایی است که واردکنندگان باید هنگام ترخیص کالا پرداخت کنند. این مبلغ بر اساس مجموع عوامل زیر محاسبه می‌شود:
-
حق انحصار – هزینه‌ای که برای کالاهای دارای حق واردات یا تولید انحصاری پرداخت می‌شود.
-
عوارض شهرداری – هزینه‌ای که به شهرداری‌ها بابت ورود کالا تعلق می‌گیرد.
-
عوارض گمرکی – مبالغی که طبق تعرفه گمرک بر اساس نوع کالا تعیین می‌شود.
-
عوارض آسفالت – مبلغی که برای نگهداری و تعمیر جاده‌ها از واردکنندگان دریافت می‌گردد.
-
حق ثبت سفارش – هزینه‌ای که برای ثبت سفارش کالا در سامانه وزارت صمت پرداخت می‌شود.
جمع‌بندی
با آگاهی از قوانین گمرکی ایران در زمینه کالاهای همراه مسافر، شرایط ترخیص کالا، کالاهای غیرتجاری و نحوه محاسبه سود بازرگانی، می‌توان از بروز مشکلات قانونی و هزینه‌های اضافی در فرآیند واردات یا صادرات جلوگیری کرد. آشنایی با این مقررات برای تمامی فعالان حوزه تجارت بین‌الملل ضروری است.
